نفي فعل:
در زبان عربي براي نفي فعل اغلب از حروف ( لم ، لما ، لا ، ما ، لن ) با شرايطي استفاده مي شود.
ما + فعل ماضي = ماضي منفي
ما ذهب : نرفت ، ما ذهبا : نرفتند ( دو نفر ) ، ما ذهبوا : نرفتند ، ما ذهبتَ : نرفتي ، ...
لم + فعل مضارع = ماضي منفي
لم يذهب : نرفت ، لم تذهب : نرفتي ، لم نذهب : نرفتيم ، ...
لمّا + فعل مضارع = ماضي نقلي منفي
لما يذهب : نرفته است ( هنوز نرفته است ) ، لمّا نذهب: نرفته ايم ( هنوز نرفته ايم )، ...
لا + فعل مضارع = مضارع منفي
لا يذهبُ : نمي رود ، لا نذهبُ : نمي رويم ، لا تذهبُ: نمي روي ، لا يذهبون : نمي روند ، ...
لن + فعل مضارع = مستقبل منفي
لن يذهبَ : هرگز نخواهد رفت ، لن يذهبا : هرگز نخواهند رفت ( دو نفر ) ، لن يذهبوا : هرگز نخواهند رفت ، ...
نكته: « لم » و « لمّا » فعل مضارع را مجزوم مي كنند و « لن » فعل مضارع را منصوب مي كند و « ما » و « لا » نفي، غير عامل هستند يعني اعراب و بناء فعل بعد از آنها تغييري نمي كند.
افعال كمكي يا ربطي:
در زبان هاي فارسي و انگليسي و ديگر زبان ها، جمله اي بدون فعل ساخته نمي شود يعني اگر جمله داراي يك فعل اصلي نباشد، از افعالي استفاده مي شود كه در فارسي آنها را « فعل ربطي » ( است ، بود ، شد ، گشت ) و در انگليسي آنها را فعل كمكي ( did , do / das , was / were , am / is / are ) مي نامند، ولي در زبان عربي:
اگر جمله حاكي از زمان حال باشد و داراي هيچگونه فعل اصلي نباشد، فقط از دو اسم تشكيل مي شود.
مثال: زيدٌ حاضرٌ . زيد حاضر است.
و اگر جمله حاكي از زمان گذشته يا آينده باشد، بايد از فعل ماضي « كان » يا مضارع آن « يكونُ » استفاده شود.
مثال: كان زيدٌ حاضرا . زيد حاضر بود.
سَيَكونُ زيدٌ حاضراً . زيد حاضر خواهد بود.
افعال ناقصه در عربي عبارتند از:
كان ( بود ) ، صار ( گرديد ) ، ليس ( نيست ) ، اصبح ( آموزش زبان عربي شد ) ، مادام ( مادامي كه ) ، مازال ( همواره )
اين افعال در عربي بر سر جمله اسميه مي آيند، مبتدا مي شود « اسم افعال ناقصه » و مرفوع مي شود و خبر مي شود « خبر افعال ناقصه » و منصوب مي شود.
كان الطالبُ ناجحا. دانش آموز موفق بود. / صارت الأمّة الإسلامية متّحدة. امت اسلامي متحد گرديدند.
تمرين:
الف ـ ترجمه فعل هاي زير را بنويسيد.
1) ما كتبَ / 2) لم يكتُبوا / 3 ) لما تكتبي / 4) لا نكتبُ / 5) لن يكتبَ
ب ـ جمله هاي زير را به فارسي ترجمه كنيد.
1) ما سافرَ سعيدٌ. / 2) لا يسافر سعيدٌ. / 3) لن يترك زيدٌ صلاتهُ.
نكته: در ترجمه حتما به صيغه افعال دقت كنيد.