در افعال مزيد همان قوانين فوق الاشاره وجود دارد البته بعضا چند نكته خارج از اين موارد وجود دارد كه بيان مي گردد :
نكته ۱) مثال واوي اگر به باب افتعال وارد شود ابتداء حرف عله در « تاء » باب افتعال ادغام مي گردد ، آنگاه همانند افعال سالم صرف مي شود . مانند :
« وفق » : اتــَّفــَقَ يَــتــَّفِـقُ اتــَّفِـقْ اتــِّفاق
نكته ۲ ) فعل اجوف در باب هاي « تفعيل ، مفاعلة ، تفاعل و تفعّـل » فاقد تغيير است .مانند :
« بيـن » در باب تفعيل : بَيــَّنَ يُـبَــيــِّنُ بَــيــِّنْ تبــيــيـن
« قوم » در باب مفاعله : قاومَ يُقاومُ قاوِمْ مُقاومَة
« فوت » در باب تفاعل : تــَفاوَتَ يَتــَفاوَتُ تــَفاوَتْ تــَفاوُت
« فوق » در باب تفعّـل : تــَفــَوَّ قَ يَـ تــَفــَوَّ قُ تــَفــَوَّ قْ تــَفــَوّ ق
نكته ۳ ) فعل اجوف در باب هاي « افعال ، استفعال ، افتعال و انفعال بر قالب و وزن هاي زير مي آيند :
باب افعال : أفال يُفيل إفالة
مانند : شار « شور » أشار يُشير إشارة
باب استفعال : إستفال يَستفيل إستفالة
مانند : جاب « جوب » إستجاب يستجيب إستجابة
باب افتعال : إفتال يفتال إفتيال
مانند : خار «خير » إختار يختار إختيار
باب انفعال : إنفال ينفال إنفيال
مانند : قاد « قيد » إنقاد ينقاد إنقياد
تذكر مهم : دانستن قواعدي كه در ذيل مي آيد ( قواعد اعلال ) به خودي خود فاقد ارزش علمي است و آگاهي از آنها تنها در صورتي مفيد است كه اين قواعد را بتوان در مرحله عمل بكار برد .
شايان توجه است كه اين قواعد صرفا در كتاب هاي قدما درج شده است و در روش جديد آموزش از اين شيوه در آموزش فعل هاي معتل نبايد استفاده شود و بيان اين نكات در اينجا از اين باب است كه ديگراني با ذكر اين نكات دانش آموزان عزيز را دچار سردرگمي و يا ... ننمايند .
۱ ) واو حرف عله متحرك ما قبل مفتوح قلب به الف مي شود .
مانند : قَوَل َ = قال َ
۲ ) ياء حرف عله متحرك ما قبل مفتوح قلب به الف مي شود
مانند : يَـخـْشـَيُ = يَـخـْشـَي
۳ ) واو حرف عله متحرك ما قبل مكسور قلب به ياء مي شود ( واو در موضع حركت است ).
مانند قـُـوِلَ ـــ قِـولَ = قيلَ
۴ ) واو حرف عله متحرك و ما قبل آن حرف صحيح و ساكن باشد ، فتحه را به ما قبل مي دهند .
مانند : يُقـْوَل ُ ـــ يُـقـَـول ُ
۵ ) واو حرف عله متحرك و ما قبل آن حرف صحيح و ساكن باشد ، فتحه را به ما قبل مي دهند .( واو در موضع حركت است )
مانند : يُقـْوَل ُ ـــ يُـقـَـول ُ = يُـقال
۶ ) ضمه بر واو ثقيل است نقل به ما قبل مي شود .
مانند : امر قال يقول : اُقـْـوُلْ = قُلْ ( با وجود حركت قاف از همزه مستغني شد ) ، يدعُوُ = يدعُو
۷ ) كسره بر واو ثقيل است نقل به ما قبل مي شود .
مانند : قـُـوِلَ = قِـولَ
۸ ) كسره بر ياء ثقيل است نقل به ما قبل مي شود.
مانند : يَـبْـيـِـعُ = يَـبيـعُ ، بُـيـِعَ = بيعَ ( بعد از سلب حركت ما قبل )
۹ ) در التقاء ساكنين حرف عله حذف مي شود .
مانند : يَـقـُولـْنَ = يَـقـُلـْنَ
۱۰ ) اگر واو ميانه ياء مفتوحه و كسره لازمه باشد بخاطر ثقيل بودن مي افتد .
مانند : مضارع وعد : يَـوْعَـدُ = يَـعِـدُ
۱۱ ) ضمه بر ياء ثقيل است ياء حرف عله متحرك ما قبل مكسور قلب به ياء مي شود
مانند : يَـهْـدِيُ = يَـهْـدِي
۱۲ ) در ناقص واو و ياء در پنج لفظ بيافتد به جزم .
مانند :لم + يهدِي = لم يهدِ ، لم + يدعُو = لم يدعُ ، لم + يخشـَي = لم يخشَ
۱۳ ) ضمه بر ياء ثقيل است نقل به ما قبل مي شود.
مانند : اسم مفعول از باع يبيع ـــ مَبْـيُـوع در التقاء ساكنين عله مي افتد : مَبُوع واو را قلب به ياء كردند و ما قبل را مكسور تا مشتبه نشود با اجوف واوي
۱۴ ) اگر اَفعَل و اِستَفعَلَ از معتل العين (اجوف آموزش زبان عربي) باشد، حركت عين آن ها به فاء منتقل و به «الف» تبديل مي شود سپس چون دو الف جمع شده اند يكي از آن ها را حذف مي كنيم و به جاي آن در آخر مصدر حرف «ة» مي افزاييم مانند :
« اِشارة - إغاثَة و اِستخارة - استقامة »
۱۵ ) اگر تَفَعَّل و تَفاعَلَ از معتل اللام باشد «الف» آخر آن ها بدل به «ياء» و ماقبلش مكسور مي شود مانند: «تَأنَّي تَأَنّي و تَغاضَي تَغاضِي ».