اعلال افعال ناقص :
1. « واو» و « يا» در صيغه ي اول ماضي ناقص مفتوح العين به « الف» قلب مي شود.
مثال :
هَدَيَ ← هَدَي ( دعوت كرد)
دَعَوَ ← دعا ( واو به الف قلب مي شود)
رَضِيَ ← بدون اعلال
صَلَوَ ← صلا
رَمَيَ ← رَمَي̍
2. « واو » و « يا » در فعل ناقص هر گاه به ضمير « واو » جمع و « ي » مخاطب ( در صيغه 10 مضارع ) بپيوندند حذف مي شوند
مستثني
قاعده استثنا قاعداه اي است كه در آن كلمه مستثنا از كلمه ي ديگري كه مستثني نام دارد به وسيله ادات استثنا ( إلّا) جدا مي شود . مستثني منه در عربي نقش نيست و نقش هاي ديگري مي پذيرد.
مستثني در عربي دو نوع است .
1. مستثني تام :
مستثني اي است كه مستثني منه آن در جمله ذكر شده است اين مستثني از نظر اعراب منصوب مي باشد
انواع فعل هاي صحيح :
1.مهموز :
يكي از حروف اصلي آن همزه است :
أخَذَ - سَألَ - قَرَأ - يأخذون - تَقرَؤون و . . .
2.مضاف :
دو حرف اصلي آن هم جنس است :
مدَّدَ - تَسُدّونَ و . . .
خلَّصوا ( خلص ) ← مضاف نيست
3.سالم :
فعلي كه مهموز و مضاعف و معتل نباشد :
يَخرجون - تُفَكِّرُ و. . .
اقسام كلمه در زبان عربي
۱- اسم: كلمه اي است كه داراي معني مستقلي است ودلالت بر زمان هم نمي كند. مانند جِدار(ديوار)-حديقه(باغ)-هذا-ذلك-نحن
۲-فعل: كلمه اي است كه داراي معناي مستقلي است ودلالت بر زمان هم مي كند. مانند شَرِبَ(نوشيد).
۳-حرف: كلمه است كه داراي معناي مستقل نيست ودلالت بر زمان هم نمي كند .مانندفي (در).
تقسيم اسم به معرفه و نكره:
معرفه:اسمي است كه بر شخص يا يك چيز مشخص دلالت دارد.
نكره:اسمي است كه بر شخص يا يك چيز نا مشخص و نا شناس دلالت دارد.
معمولا علامت نكره در زبان فارسي تنوين هاي ( ً ٌ ٍ ) رفع، نصب و جر مي باشد.
فعل ثلاثي دو نوع است:
1- ثلاثي مجرّد 2- ثلاثي مزيد
اغلب فعل هايي كه در دوره راهنمايي با آن آشنا شده ايد ثلاثي مجرّد بودند.
سَمِعوا، رَفَعْنا، يلعَبانِ، تحكُمُ، تَصبِرونَ، حَمَلَتْ، اُكْتُبوا
ثُلاثي مجرّد به فعلي مي گويند كه اوّلين صيغه فعل ماضيِ آن از سه حرف تشكيل مي شود. مثلاً اين فعلها ثلاثي مجرّد هستند (سَمِعوا، رَفَعْنا، يَلعَبانَ، تَحكُمُ، تَصبِرونَ، حَمَلْتَ، اُكتُبوا) اوّلين صيغه ماضيِ اين فعلها به ترتيب عبارتند از( سَمِعَ،رَفَعَ، لَعِبَ، حَكَمَ، صَبَرَ، حَمِلَ، كَتَبَ) مي بينيم همه اين فعل ها سه حرفي اند.
حركت حرف مضارعه
عل مضارع از فعل ماضي ساخته مي شود، باين ترتيب كه كه يكي از حروف مضارعه (ي- ت- أ- ن) را بر سر ماضي در مي آورند و اگر در اوّل آن همزه زائده باشد آنرا حذف مي كنند:
كَتَبَ يَكْتُبُ
قَدَّسَ يُقَدِّسُ
إفْتَخَرَ يَفْتَخِرُ
حركت حرف مضارعه- اگر ماضي چهار حرفي باشد (بابهاي إفعال، تفعيل، مفاعلة و رباعي) حرف مضارعه مضموم است. مانند:
أكْرَمَ يُكْرِمُ
قَدَّسَ يُقَدِّسُ
ناظَرَ يُناظِرُ
تَرْجَمَ يُتَرْجِمُ
و اگر ماضي چهار حرفي نباشد (سه حرفي يا پنج حرفي يا شش حرفي باشد)، حروف مضارعه مفتوح است. مانند:
كَتَبَ يَكْتُبُ
إفْتَخَرَ يَفْتَخِرُ
إسْتَعْلَمَ يَسْتَعلِمُ
نكته : در عربي هيچگاه حركت كسره براي حروف مضارعه در ثلاثي و رباعي مجرد و مزيد استعمال نشده است .